ناتان پېتتىژون
ئەگەر ئالما شىركىتىنىڭ خىزمەتچىلەرنىڭ شەخسىي Siri پاراڭلىرىنى ئوغرىلىقچە ئاڭلىشىدىن كەچۈرۈم سورىشى بۇنىڭ بىشارىتى بولسا ، ئۈسكۈنىلىرىمىز بىز ئويلىغاندىنمۇ كۆپ يوللار بىلەن بىزنى ئاڭلاۋاتىدۇ.
ئىلگىرىكى دەۋرلەرگە سېلىشتۇرغاندا ، بۈگۈنكى كۈندە ھەممە نەرسە دېگۈدەك خاتىرىلىنىپ ساقلىنىدۇ. شەرقىي شىمال ئۇنىۋېرسىتېتىدىكى كومپيۇتېر پەنلىرى ئاكادېمىكلىرى ئاندىرويىدتىكى ئەڭ ئالقىشقا ئېرىشكەن 17000 ئەپ بىلەن تەتقىقات ئېلىپ باردى ۋە گىزمودو خەۋەر قىلغىنىدەك ، ئەپلەرنىڭ «تېلېفوننىڭ ئېكرانىنى خاتىرىلەۋاتقانلىقى ۋە بۇ ئۇچۇرلارنى ئۈچىنچى تەرەپكە ئەۋەتىدىغانلىقى» بايقالدى.
ئادىل قىلىپ ئېيتقاندا ، سىز يەتكۈزگەن ۋە تولۇق كۆچۈرگەن ، قىلغان ھەر بىر سۆھبەتنىڭ ئاۋاز ھۆججىتىنىڭ ئەمەلىي بىر ئادەم تەرىپىدىن تەھلىل قىلىنىشى ئېھتىماللىقى تۆۋەن. قانداقلا بولمىسۇن ، ھېسابلاش ئۇسۇلى ۋە سۈنئىي ئىدراكنىڭ سىزنى «ئاڭلاش» ئۈچۈن نۇرغۇن ئۇسۇللىرى بار . بىز «ھەي Siri» ياكى «Alexa» غا ئوخشاش ئاممىباب ئاۋازلىق قوزغاتقۇچلاردىن خەۋەردار بولساقمۇ ، بۇ تور بېكەت ۋە ئەپلەردە ئۆزىڭىز ياقتۇرىدىغان ۋە قەيەرگە بارغىنىڭىزنى ئېيتسىڭىز سانلىق مەلۇمات نۇقتىلىرىنى ساقلاشقا ئىشلىتىدىغان نەچچە يۈز ياكى مىڭلىغان قوزغاتقۇچ بولۇشى مۇمكىن. ئاندىن بۇ سانلىق مەلۇماتلارنى ئىشلىتىپ سىزگە ئېلان بېرىدۇ.
ئۆتكەن نەچچە ئون يىلدا ، ئېھتىياجلىق نەرسە ئاپتوماتلاشتى. ھېچكىم شەرت ۋە قائىدىلەرنى ئوقۇمايدۇ ، بىز پەقەت ئەزا بولۇپ كىرىپ دوستلىرىمىز بىلەن ئورتاقلاشماقچى. شۇڭا ئىشلەتكۈچىلەر ئويلاشمايلا ئۇچۇرلىرىنى ھەقسىز تەمىنلەپ كەلدى.
گاللۇپ تەتقىقاتىغا قارىغاندا ،% 80 يىڭى مىڭيىلدا تۇغۇلغانلار سانلىق مەلۇماتلارنىڭ بىخەتەرلىكىنى قوغداش ئۈچۈن شىركەتلەرگە «بىر قىسىم» ياكى «نۇرغۇن» ئىشەنچ باغلىغان بولۇپ ، بۇ يىڭى ئەۋلادلار ئۆزلىرىنىڭ سانلىق مەلۇماتلىرىنى شەخسىي ساقلىنىدۇ دەپ ئويلايدۇ. ھەقىقەت شۇكى سىزنىڭ شەخسىي مەخپىيەتلىكىڭىزنى ساقلاش ھوقۇقىڭىز يوق بەلكىم ئەزەلدىن بولۇپ باقمىغان.
سىزنىڭ سانلىق مەلۇماتلىرىڭىز ئاللىقاچان ئاشكارە
بەلكىم سىز ياشانغان كۆرسىتىدىغان FaceApp نى چۈشۈرگەن بولۇشىڭىز مۇمكىن ، ئاندىن بۇ رەسىم ۋە سانلىق مەلۇماتلىرىڭىزنى ئېلىپ كېتىشىدىن ئەنسىرەپ ئەپنى ئۆچۈرۈۋەتكەن بولۇشىڭىز مۇمكىن. بۇ ئەپنى چۈشۈرۈپ ھوقۇق بەرگەندىن كېيىن ، ئۇنى قۇرغۇچىلار خالىغان سانلىق مەلۇماتقا ئېرىشەلەيدۇ. ئۇنى ئۆچۈرۈۋەتسىڭىز شەخسىي مەخپىيەتلىكىڭىزنى قوغداشقا پايدىسى يوق. بەزى شىركەتلەر ھەتتا ئىشلەتكۈچىلەرنىڭ سانلىق مەلۇماتلىرىغا ئېرىشىش ئۈچۈنلا كاشىلا كۆرۈلگەن ئەپلەرگە ئېرىشىدۇ.
ستېۋ ۋوزنىياك شەخسىي سانلىق مەلۇماتلار توغرىسىدا مۇنداق دېدى: «مەن ھەممە ئىشتىن ئەنسىرەيمەن. مېنىڭچە بىز ئۇنى توختىتالمايمىز ». ئۇنىڭ شەخسىي مەخپىيەتلىكىگە كۆڭۈل بۆلىدىغان ھەر قانداق كىشىگە بەرگەن نەسىھىتى «Facebook دىن چېكىنىشنىڭ يولىنى تېپىش». مەسىلە ھەر قانداق ئىجتىمائىي سۇپا «ئايرىلىش» سىز ياكى تورىڭىز ئورتاقلاشقان سانلىق مەلۇماتلارنى ئۆچۈرمەيدۇ - دە ، شەخسىيتىڭىزنىڭ ئىشىكنى ئاچىدۇ. يۈز بېرىۋاتقان ئىشلارنىڭ ھېچقايسىسىنىڭ قانۇنسىز ئەمەسلىكىنى ئويلاشقاندا ئازراق چارە بار. ئېلان قوللايدىغان ئىجتىمائىي تاراتقۇلارنىڭ پۈتكۈل سىستېمىسىدا نۇقسانى بار ، چۈنكى بۇلارنىڭ ھەممىسى ئابونتلارغا ئەمەس ، بەلكى ئېلان بەرگۈچىلەرگە پايدىلىق. ئۇنىڭ نەتىجىسى ئۈنۈملۈك ئېلاندىن تارتىپ پايچېكلارنىڭ پايدىسىنى ئاشۇرۇشتىن سايلاملارغىچە بولىدۇ. ئەگەر قانۇن ياكى تور ئېلان ئېكولوگىيە سىستېمىسى ئۆزگەرتىلمىسە ، ئۇنداقتا بۇ تاكتىكىلار تېخىمۇ مۇكەممەللىشىدۇ.
چوڭ سانلىق مەلۇمات ، سۈنئىي ئەقىل ۋە ھېسابلاش ئۇسۇلى پەقەت ئېلانلا ئەمەس
تېخنىكا شىركەتلىرى ئالگورىزىمنى ئىشلىتىپ ئېلاننى تېخىمۇ ئۈنۈملۈك نىشانلايدۇ ، سانلىق مەلۇمات قانچە كۆپ بولسا ، تەشۋىقاتلار شۇنچە ئېنىق بولىدۇ. بۇ بۇ ئېلانلارنى ئادەتتىكى كىشىلەرگە قارىتىلغان ئېلانلارغا قارىغاندا تېخىمۇ تەسىرلىك قىلىدۇ. تىخنىكا جەمئىيتەشۇناس زەينەپ تۇفېكچى بۇنى مۇنداق چۈشەندۈردى: ماشىنا ئۆگىنىشى ئالگورىزىمنى ئېلان نىشانىنى ئۆگىنىش ، تەڭشەش ۋە ياخشىلاش ئىمكانىيىتىگە ئىگە قىلدى ، ھەتتا ھىچكىم ئۇنىڭ ئابونتلارنى قانداق نىشانلىغانلىقىنى چۈشەنمەيدۇ ياكى ئېنىق بىلمەيدۇ. ئۇنىڭدىنمۇ كىشىنى ئەندىشىگە سالىدىغىنى ، «بۇنىڭغا ئوخشاش سۇپا سايلىغۇچىلار سايلامدا بىلەت تشلىغۇچىلارنى ئاق تاغلىق -قارا تاغلىق قىلىۋىتەلەيدۇ» ، تۇفېكچى مۇنداق دېدى: «بىز ھەتتا بۇنىمۇ بىلەلمەيمىز».
نېتفىلىكىس ھۆججەتلىك فىلىمى «كاتتا خاككىرلىق» مۇ شۇنى كۆرسىتىپ بېرىدۇكى ، توپلىنىۋاتقان سانلىق مەلۇماتلار پەقەت مىكروفونىمىزنى ئاڭلاش ئەمەس ، بەلكى ئېلانلارنىڭ ھەرىكىتىمىزنى ئىنتايىن توغرا مۆلچەرلەشكە يول قويىدۇ. ھەتتا بىر دوستىڭىز فېيسبۇكتا بىر ئەپكە ھوقۇق بەرگەن تەقدىردىمۇ ، ئۇ ئەپ يەنىلا نۇرغۇن سانلىق مەلۇماتلىرىڭىزنى يىغىۋالىدۇ - ھەمدە يېتەرلىك سانلىق مەلۇمات نۇقتىلىرى بىلەن سىز بۇنى كۆلەملەشتۈرۈپ ، پۈتۈن دۆلەتتىكى سايلام ۋە سىياسەتكە تەسىر كۆرسىتەلەيدۇ ، ئىستېمالچىلارنىڭ ھەرىكىتىنى دېمەيلا قويايلى.
توردىكى مەخپىيەتلىكىڭىزنى قوغداشنىڭ ئۇسۇللىرى
قارىماققا ئۈمىدسىزلىكتەك قىلسىمۇ ، سىزنىڭ يوشۇرغۇدەك ھېچ نەرسىڭىز بولمىسىمۇ ، شەخسىي مەخپىيەتلىكىڭىزگە كۆڭۈل بۆلۈشىڭىز كېرەك. ئۇنداقتا سانلىق مەلۇماتلىرىڭىزنىڭ كۆپىنچىسى ئاللىبۇرۇن بار بولۇپ ، قالغانلىرىنى ئىز قوغلاش ۋە تۇتۇشنىڭ تېخىمۇ ياخشى ئۇسۇلى بولسا ، سىز نېمە قىلالايسىز؟
سىز تاشلايدىغان بىر قەدەم ، تېخىمۇ قاتتىق مەخپىيەتلىك قانۇنى بار دۆلەتلەرنى ئاساس قىلغان بەزى مۇلازىمەتلەرنى ئىشلىتىش.
نام-شەرىپىنى ئىزدىمەكچى بولسىڭىز ، توركۆرگۈنى ھەر قانداق تور كۆرۈش ئۈچۈن ئىشلىتىسىز. سىز پەقەت داك داك گو، سىتارت پەيىج ياكى سىرچ ئەكىسكە ئوخشاش شەخسىي مەخپىيەتلىكىڭىزگە ھۆرمەت قىلىدىغان ئىزدەش ماتورىنى ئىشلىتىپ ، شىۋىتسارىيەدە پىروتونمەيىلگە ئوخشاش ياكى نورۋېگىيەدىكى رانباكىسغا ئوخشاش شىفىرلانغان ئېلېكترونلۇق خەت تەمىنلىگۈچىنى ئىشلىتىڭ . تېلېفونىڭىز ۋە ئۈسكۈنىلىرىڭىز ئۈچۈن ئېكران قوغدىغۇچى ۋە كامېرا قاپقىقىنى ئىشلەتسىڭىز بولىدۇ. تېلېفونىڭىزنىڭ مىكروفونىنىئىشلەتمىگەندە ئىتىۋەتسىڭىز بولىدۇ ۋە شەخسىي ئۇچۇر يوللاش ئۈچۈن داسىت ياكى سىگنال قاتارلىق ئەپلەرنى ئىشلىتىپ مەخپىيلەشتۈرۈلگەن تېكىستلەرنى ئەۋەتسىڭىز بولىدۇ. بۇ يەردىن تېخىمۇ كۆپ رەقەملىك مەخپىيەتلىك قوراللىرىنى تاپالايسىز. Facebook قا ئۇلانغان ئەپلەر ئۈچۈن تىزىملىتىپ كىرىپ ، ئۇلارنىڭ ئىجازەتلىرىنى ئۆچۈرەلەيسىز.
تېلېفونىڭىز ۋە ئۇنىڭدىكى ئەپلەر ئوخشىمىغان سانلىق مەلۇمات نۇقتىلىرىغا ئاساسەن سىگنال توپلاۋاتىدۇ. بۇ سىگناللار ئېلان بەرگۈچىلەرنىڭ سىزنى قانداق نىشانلىيالايدىغانلىقىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ ۋە تەسىر كۆرسىتىدۇ. باشقا كىشىلەر بۇ سانلىق مەلۇماتلارنى ناھايىتى ئاسان ئۇسۇلدا زىيارەت قىلالايدىغان بولغاچقا ، سىز قايسى تېخنىكىنى ئىشلىتىدىغانلىقىڭىز ، ئۇنىڭدىن ئېرىشكەن پايدىڭىزنىڭ شەخسىي مەخپىيەتلىكنى يوقىتىشتىن ئۈستۈن ياكى ئەمەسلىكى توغرىسىدا ئېھتىياتچان بولۇشىڭىز كېرەك.
مەنبە: فوربىس ژورنىلى